آب سیاه (گلوکوم)

بیمـاری آب سـیاه  یـا گلوکـوم ( Glaucoma)دومیـن علـت نابینایـی در دنیا می باشـد. نزدیـک بـه هفتـاد میلیـون نفـر در  دنیـا و حـدود دو درصـد افـراد بـالای چهـل سـال دچـار ایـن بیمـاری هسـتند. بـرای ایـن بیمـاری، درمـان قطعـی وجـود نـدارد و درمانهـای موجـود برای کنتـرل و پیشـگیری از نابینایی ناشـی از آن اسـت. لـذا  تشـخیص زودرس، درمـان مناسـب و پیگیـری منظـم بیمـاران از اهمیـت خاصـی برخـوردار اسـت

آب سیاه (گلوکوم) چیست؟

نوعـی بیمـاری چشـمی اسـت کـه در آن عصـب بینایی کـه وظیفه انتقـال پیام بینایـی بـه مغـز را دارد بـه تدریـج دچـار تخریـب میگـردد و در نتیجـه باعـث از بیـن رفتـن تدریجـی دیـد و نابینایـی میگـردد. از علـل اصلـی ایـن امـر بـالا رفتـن فشـار داخل چشـمی میباشـد.
در چشـم دائمـا مایـع شـفافي ترشـح مـی گـردد کـه بـه آن زلالیـه مـی گویند، ایـن مایـع حـاوی مـواد مغـذی اسـت کـه بـه شستشـو و تغذیـه بافـت هـای داخـل چشـم کمـک مـی کنـد . مایـع زلالیـه توسـط اجسـام مژگانی در پشـت عنبیـه تولیـد مـی شـود و از طریـق مردمـک به اتـاق قدامـی در بخـش جلویی چشـم وارد مـی شـود و از طریـق راه هـای مشـبک در زاویـه چشـم (محـل تلاقـي قرنیـه بـا عنبیـه) خـارج مـی گـردد.اگـر بدلیلـی انسـداد یـا مانعـی بـر سـر راه خـروج ایـن مایـع در چشـم ایجـاد شـود و زلالیـه نتواند براحتی از چشـم خـارج گـردد؛ در اینصـورت فشـار داخـل چشـم بـالا رفتـه و موجـب صدمـه به رشـته هـای عصبـی و در نهایـت آسـیب میـدان بینایـی مـی شـود

انواع مختلف آب سیاه

دو نوع اصلی آب سیاه شامل :

• گلوکوم با زاویه بسته حاد
• گلوکوم مزمن یا اولیه با زاویه باز

زاویـه؛ قسـمت داخلـی چشـم، مـرز بیـن عنبیـه و قرنیـه اسـت کـه محـل تخلیـه (خـارج شـدن) مایـع زلالیـه از چشـم مـی باشـد.دیگـر انـواع آب سـیاه شـامل گلوکـوم مـادرزادی، گلوکـوم رنگدانـه ای و گلوکـوم ثانویـه (ناشـی از دیگـر مشـکلات چشـمی) مـی باشـد

گلوکوم اولیه با زاویه باز( POAG)شایع ترین نوع این بیماری است.
علـت آب سـیاه معمـولا بـه خاطـر عـدم تعـادل در تولیـد مایـع زلالیـه داخـل چشـمی و میـزان خـروج آن اسـت. دلایـل زمینـه ای ایـن عـدم تعادل بسـته به نـوع آب سـیاه متفـاوت مـی باشـد

علائم گلوکوم

متأسـفانه بعضـی از انـواع بیمـاری آب سـیاه مـی توانـد تـا مراحـل انتهایـی بیمـاری هیـچ علامتـي نداشـته باشـد و هنگامـی فـرد متوجـه بیمـاری خـود مـی گـردد کـه بسـیاری از رشـته هـای عصـب بینایـی وی از بیـن رفتـه و دید بشـدت و بطـور غیـر قابـل برگشـت افـت کـرده اسـت .بنابرایـن تشـخیص زودرس آب ســیاه و شــروع درمــان بــه موقــع؛ کلیــد اصلــی در پیشــگیری از پیشـرفت بیمـاري و کاهـش دیـد بیمـار خواهـد بـود. در گـروه کمـی از بیماران بـه ویـژه در سـنین بالاتـر ممکـن اسـت بیمـاری بـه صـورت حـاد و ناگهانـی، بـا علائمـی چـون درد و قرمـزی چشـم، کاهـش دیـد، سـردرد همـراه بـا تهوع و اسـتفراغ شـروع شـود

عوامل خطر ابتلا به آب سیاه

تمـام افـراد در خطـر ابتـلا بـه ایـن بیمـاری قـرار دارند ولـی ریسـک گروههای زیر بیشـتر اسـت:

• سابقه ژنتیکی یا ارثی ابتلا به آب سیاه در فامیل و بستگان درجه یک
• سن بالا (بالای چهل سال)
• بالا رفتن فشار چشم
• دوربینی یا نزدیک بینی
• سابقه صدمات قبلی والتهاب چشمی
• کم بودن ضخامت قرنیه
• سـابقه ابتـلا بـه برخـی بیمـاری هـا ماننـد دیابـت ، سـردردهای میگرنـی و بیمـاری فشـار خـون
• استفاده طولانی مدت از کورتیکو استروئیدها

تشخیص آب سیاه

معاینات منظم چشم پزشکی بهترین راه است . معاینه کامل چشم شامل موارد زیر می باشد

• اندازه گیری فشار داخل چشم یا تونومتری
• معاینه زاویه چشم یا گونیوسکوپی
• معاینه سر عصب بینایی
• بررسی میدان بینایی یا پریمتری

درمان گلوکوم

بیشـتر درمانهـای آب سـیاه بـر پایـه کنتـرل فشـار داخـل چشـمی کـه مـی توانــد ســبب صدمــه بــه عصــب بینایــی گــردد اســتوار اســت. قطــره هــای چشـمی اغلـب اولیـن انتخـاب قبـل از درمـان جراحـی هسـتند کـه مـی توانند فشـار داخـل چشـمی را بـه طـور موثـری کاهـش دهنـد و از صدمـه چشـم جلوگیـری نماینـد. ممکـن اسـت بـرای کنتـرل بهتـر فشـار چشـم لازم باشـد بیـش از یـک قطـره اسـتفاده نمائیـد. در حقیقـت ایـن قطـره هـا اثـر درمانـی یکدیگـر را تقویـت مـی کننـد.
پاییـن آوردن فشـار داخـل چشـم بـه کمـک روش هـاي دیگـری ماننـد لیـزر درمانـی؛ جراحـی؛ و یـا ترکیبـی از ایـن روشـها نیـز ممکـن اسـت، که بسـته به نـوع و شـدت بیمـاری توسـط پزشـک معالـج انتخـاب مـی گـردد. بایـد بدانیـم کـه درمـان آب سـیاه هیچـگاه افـت دیـد و آسـیب قبلـی را نمـی توانـد جبـران کنـد و در بهتریـن شـرایط فقـط مـی توانـد از آسـیب بیشـتر پیشـگیری نماید. اگـر بـرای کنتـرل فشـار چشـم نیـاز بـه مصـرف دارو داریـد، بدانیـد مصـرف دارو بطـور دائـم، دقیـق و تـا آخـر عمـر جهـت پیشـگیری از تخریـب بیشـتر عصـب بینایـی و کنتـرل بیمـاری ضـروری اسـت.همچنین ممکن اسـت اعمال جراحـی و لیـزر نیـز بیـش از یکبـار در طـول زندگـی فـرد انجـام شـود

چه نکاتی راجعبه معاینه چشم توصیه می شود؟

با توجه به بی علامت بودن بیماری لازم است که

• بعد از چهل سال هر دو سال یکبار
• بعد از شصت سال هر سال یکبار
• در افرادیکـه زمینـه مثبـت خانوادگـی آب سـیاه دارنـد، حداقـل دو بـار ویزیت بیـن سـی تـا چهـل سـالگی توصیـه می شـود

طریقه صحیح ریختن قطره چشمی

پلـک پاییـن را بـا یـک انگشـت بـه طـرف پاییـن مـی کشـیم، فـرد به سـمت بـالا نـگاه مـی کنـد سـپس قطـره را در فضـای ایجـاد شـده مـی ریزیم