جراحی آب مروارید با کمک لیزر فمتوسکند:( مزایا، تکنیک جراحی، عوارض حین عمل، منحنی آموزش چگونگی انجام عمل و نتایج بینایی)
جراحی آب مروارید شایعترین عمل جراحی داخل چشمی در تمام دنیاست و لذا تکنیک جراحی بطور مداوم درحال بازنگری است. (1-2)
امروزه تکنیک جراحی از روش کاتاراکت اکسترا با برش بزرگ به جراحیهای با برش کوچک تغییر نموده است. انتظارات بیماران درباره سلامت عمل، نتایج بینایی و ریفراکتیو آن بسیار تغییر نموده است. ورود لیزر فمتوسکند در دهه اخیر در چشم پزشکی و بویژه در جراحی آب مروارید افقهای جدیدی را در این تکنیک گشوده است. (3)
در این مقاله برآنیم که با معرفی این تکنولوژی ، کاربرد آن در جراحی آب مروارید ، مزایا، تکنیک جراحی، عوارض حین عمل، منحنی آموزش چگونگی انجام عمل و نتایج بینایی در چهار سال اخیر را مورد بررسی قرار دهیم.
لیزر فمتوسکند از سال 2001 در چشم پزشکی با موفقیت مورد استفاده قرار گرفت. (8،7،6،5)
امروزه از این تکنولوژی بعنوان یک وسیله جراحی در برشهای قرنیه (10-9) تهیه برشهای گوه ای (Wedge) (11)، ایجاد تونل در ضخامت قرنیه (12) و پیوند های لایه ای و تمام ضخامت مورد استفاده قرار می گیرد. (15،14،13)
لیزر فمتوسکند قادر به ایجاد برشهای بسیار دقیقتر از وسایل پیشرفته مکانیکی بوده و حداقل اثر بر بافتهای مجاور را دارد. (16)
نتایج اولیه از بکارگیری این لیزر در جراحیهای داخل چشمی مثل آب مروارید بسیار امیدوار کننده است. (18،17)
مزایای گزارش شده در مورد جراحی آب مروارید به کمک لیزر فمتوسکند شامل دقت بسیار بالا در تهیه و انجام کپسولورکسیس و همچنین کاهش میزان انرژی اولتراسوند مورد نیاز در هنگام امولسیفیکاسیون عدسی است. (17،18،19)
همچنین با انجام کپسولورکسیس با لیزر فمتوسکند، کپسولورکسیس بسیار منظم و مرکزی بوده و نتایج ریفراکتیو عمل را بهبود می بخشد. (20)
امروزه با توجه به افزایش مطالبات و انتظارات بیماران و همچنین مشخص شدن اهمیت موقعیت موثر لنز (ELP) در نتایج بینایی و ریفراکتیو علم و همچنین لنزهای داخل چشمی جدید با ساختار اسفریک، توریک و چند کانونی یا تطابقی نیاز به عمل جراحی با مراحل دقیق و قابل پیش بینی را دوچندان کرده است.
یک کپسولورکسیس مرکزی، منظم و باندازه مشخص از پیش نیازهای اصلی یک ELP پس از عمل خوب می باشد. کپسولاتومی نامنظم ممکن است منجر به نتایج ریفراکتیو غیرقابل پیش بینی پس از عمل مثل شیفت دوربینی یا نزدیک بینی، ایجاد آستیگماتیسم ناخواسته، Tilt لنز اتاق خلفی، افزایش اعوجاجهای رده بالا و پدیده glare و halo گردد. مطالعات نشان داده که جراحی آب مروارید ریفراکتیو به کمک لیزر فمتوسکند منجر به نتایج ریفراکتیو ومحاسبه دقیق تر قدرت لنز داخل چشمی در مقایسه با روشهای متداول می باشد که این خود ناشی از کپسولورکسیس دقیق و پایدار بودن موقعیت لنز است. (25)
مطالعات آزمایشگاهی و انسانی بیانگر سلامت کاربرد لیزر فمتوسکند در جراحی آب مروارید می باشد. (27،26)
از این لیزر می توان در مراحل اساسی عمل آب مروارید به روش فیکو که شامل تهیه برشهای قرنیه، کپسولورکسیس و خورد کردن عدسی است استفاده نمود. (29،28)
می باشند.
تصویر1
می باشد.
سیستم هدایت تصویری (Image guidance) یکی از مراحل حیاتی عمل می باشد که شامل :
است.
سیستم های تصویر در دستگاههای مختلف متفاوت است بطوریکه دستگاههای فمتوسکند Lens x و Catalys از FD-OCT for 3D high resolution vewing استفاده می نماید و دستگاه Victus از Real time OCT for planning and monitoring و LensAR از 3-D confocal structured استفاده می نماید. (تصویرهای 2 و 3)
تصویر2
تصویر3
سطح تماس سیستم اعمال کننده لیزر با قرنیه در ماشینهای مختلف متفاوت است و معمولاٌ بین سطح لیزر و سطح قرنیه یک وسیله یکبار مصرف استریل به نام Patient interface (PI) قرار می گیرد. یک پک PI حاوی ساکشن Ring، لوله ها و یک لنز که در تماس با قرنیه قرار میگیرد، است.
سیستم لیزری می تواند دارای انحناء باشد مثل دستگاه Lens x و Victus که Curved lens می باشد یا یک سطح Liquid مثل دستگاه Catalys و Lens AR .
تصویر 4
خصوصیات کامل سیستمهای لیزر فمتوسکند که در جراحی کاتاراکت بکار گرفته می شوند را در جدول زیر میتوانید مشاهده نمایید:
تصویر 5
ایجاد برشهای چند سطحی دقیق و قابل پیش بینی که خود سبب پایدار بودن زخم می گردد. وضعیت اتاق قدامی در حین عمل بهتر قابل کنترل می باشد و همچنین دینامیک مایع پایدارتر است، میزان Influx کاهش می یابد، ترمیم زخم سریعتر و خطر اندوفتالمیت کمتر خواهد بود.
تمامی جراحان برای شروع باید یک منحنی آموزشی را طی نمایند . در این مرحله با استانداردهای لازم، قوانین و اصول اصلی عمل آشنا شده و تقریباٌ برای بدست آوردن تجربه کافی تعداد 30 تا 50 عمل را لازم می دانند. هر چند مطالعات نشان داده که این منجنی آموزش در جراحان ریفراکتیو که تجربه استفاده از دستگاه فمتولیزر و عمل Docking را دارند بسیار سریعتر حاصل می گردد.
تمامی جراحیها تحت بیحسی موضعی و استفاده از میدریاتیکها قبل از عمل برای باز شدن کامل مردمک انجام می شود.
علاوه بر بررسیهای لازم و روتین در اینجا باید به مشکلات سطح چشم بویژه وضعیت اپی تلیوم ، Deep set بودن چشم، همکاری بیمار و Recurrent erosion دقت شود.
اولین مرحله دادن برنامه طرحهای Ablation برای ایجاد کپسولاتومی، خورد کردن عدسی و برشهای قرنیه است. پس از انتخاب تمامی طرحهای لیزری و پارامترهای لازم وارد مرحله بعدی می شویم. دومین مرحله انجام جراحی آب مروارید به کمک لیزر فمتوسکند، ثابت نمودن و تماس چشم بیمار با سیستم لیزری است که اصطلاحاٌ Docking گفته می شود. این مرحله باید یک Docking خوب انجام پذیرد،که یکی از مراحل اصلی و تعیین کننده در موفقیت بقیه مراحل عمل است. متوسط تعداد Docking موفق در جراحان بدون تجربه از 5/1 تا 2 نوبت ذکر شده و در جراحان با تجربه این عدد 1 است. برای یک Docking موفق لازم است موقعیت سر بیمار بسیار مناسب، با بیمار ارتباط کلامی خوب برقرار شود و مریض به هدف نور قرمز رنگ نگاه کند. یکی از عوارضی که در این زمان بعد از Docking و شروع بکارگیری لیزر می تواند بروز نماید Suction break است، که در هر مرحله که اتفاق افتد، عمل متوقف و ادامه عمل با روش متداول انجام خواهد شد. این عارضه در نتیجه نهایی عمل تاثیرگذار نمی باشد. افراد جوانتر، چشمهای کوچک با شکاف پلکی تنگ و همچنین قرنیه های فلت از عوامل ریسک برای این عارضه می باشند.
پس از انجام یک Docking خوب به کمک سیستم هدایت تصویری اجزاء سگمان قدامی و لنز بخوبی قابل دید و بررسی و تنظیم های لازم انجام می گیرد.
در این مرحله چشم آماده بکارگیری لیزر می باشد که با فشار دادن پدال (Foot switch) شروع و مراحل عمل برروی مانیتور قابل مشاهده است. عمل در هر مرحله قابل توقف است و معمولاٌ ترتیب انجام عمل ابتدا کپسولاتومی، سپس خورد کردن عدسی و در نهایت برشهای اولیه و ثانویه قرنیه است.
کپسولاتومی معمولاٌ به روش Cylindrical انجام می شودف میکروبابلهای تولید شده مانع مراحل بعدی نمی گردد. از طرفی در هنگام خورد کردن عدسی بعلت ایجاد گاز و اتساع کپسول ممکن است جابجائی اندکی در موقعیت کپسول ایجاد شود. برشهای قرنیه آخرین مرحله می باشد که معمولاٌ Square و چند سطحی است. سپس بیمار به اتاق عمل منتقل می شود.
جراح از طریق ویدئو و مانیتور Applanation قرنیه را مشاهده نموده و هنگامیکه بهترین Applanation حاصل شد و فشار آن در روی صفحه با رنگ زرد یا سبز مشخص شد ساکشن نهایی اعمال می شود. در این مرحله مانیتور دستگاه تصویر تهیه شده توسط OCT از سگمان قدامی را بخوبی نمایش می دهد.
تصویر 6
برای اینکه بدانیم Docking خوب انجام شده با Limbal centration چک شود، حدود مارکهای برش قرنیه مشخص، مردمک در مرکز واقع شده باشد و موقعیت لنز و سطح قرنیه مشخص گردد.
Setting دستگاه در این مرحله بسته به تجربه جراح می تواند متفاوت باشد. در یک مطالعه (45) که عوارض جراحی آب مروارید به کمک فمتوسکند در 200 چشم که توسط 6 جراح تحت عمل واقع شده اند، سیر تغییرات بروز عوارض عمل را در چهار گروه 50 چشمی اول، 50 چشم دوم، 50 چشم سوم و 50 چشم چهارم بطور آینده نگر مورد بررسی قرار داده اند. تمامی عملها توسط دستگاه Lens x انجام شده است.
Setting در ابتدا برای کپسولاتومی 15µjو offset قدامی خلفی به میزان 300µ و Tangential spot separation به میزان 5µ و Layer separation، 3µ بوده است. این در 50 چشم آخر تغییر نموده و میزان Offset قدامی و خلفی به 150µ کاهش یافته، میزان Tangential spot separation به میزان 4µ و Layer separation نیز 3µ بوده است.
میزان بروز Suction break با دستگاه Intralase در عمل لیزیک از 06/0% تا 27/0% متفاوت گزارش شده است. (33،32،31)
بروز Suction break در هنگام عمل آب مروارید باید به سرعت تشخیص داده شود. معمولاٌ با جابجایی بخشی از ملتحمه بداخل منطقه عمل مشخص می گردد. لیزر فمتوسکند توسط بافتهای شفاف جذبنمی گردد و هرچه Pulse لیزری کوتاهتر باشد، انرژی کمتری اعمال نموده و صدمه بافتهای جانبی کمتر است. (34)
مراحل عمل در تمامی دستگاههای لیزری فمتوسکند که در جراحی آب مروارید بکار گرفته می شود یکسان است. ابتدا کپسولاتومی انجام می گیرد، سپس خورد کردن عدسی و در مرحله پایانی برشهیا قرنیه و اصلاح آستیگماتیسم انجام می شود.
تصویر 7
برشهای قرنیه مربع شکل و چند سطحی می باشد و لذا بسیار نسبت به تغییر شکل دادن مقاوم و Leakage کمتری دارند. (35)
در یک مطالعه Masket و همکاران نشان دادند که برشهای قرنیه به کمک فمتوسکند بسیار پایدارترند. (36)
پس از انجام کامل مراحل عمل جراحی آب مروارید به کمک لیزر فمتوسکند ، بیمار به اتاق عمل منتقل شده و تحت شرایط استریل مراحل عمل جراحی آب مروارید و کارگذاری لنز داخل چشمی کامل می گردد.
مشکلات و عوارضی که در این مرحله می تواند بروز نماید شامل:
میزان کپسولاتومی کامل و موفق به طوریکه کپسول جدا شده در اتاق قدامی شناور باشد بسته به تجربه جراح متفاوت و از 5/17% تا 50% ذکر شده است.
بررسیها نشان می دهد که با یک Docking خوب و تجربه کافی جراح کپسولاتومی بخوبی انجام می پذیرد ولی درصد موفقیت آن از 5/17% (45) تا بیش از 50% (37) و در یک مطالعه پس از طی منحنی آموزش که توسط 6 جراح در سیدنی استرالیا انجام شده (47)
به نظر می رسد در مراحل اولیه بهتر است قبل از ورود به اتاق قدامی با پروب فیکو، ابتدا با پنس کپسولورکسیس، کپسولاتومی را کامل نموده و بعد وارد مرحله هیدرودایکشن شد.
علاوه بر دقت در کپسولاتومی به کمک فمتولیزر، مطالعات نشان داده که کپسولاتومی ایجاد شده از نظر قدرت لبه کپسول در مقایسه با نوع ایجاد شده توسط دست، قویتر و دارای استحکام بیشتری است. (19،18،17)
از عوارض دیگر کپسولاتومی، Capsular Tag می باشد که میزان بروز آن 10% ذکر می شود. لذا تشخیص آن بسیار مهم است و با تکمیل کپسولاتومی توسط Capsular forceps و حفظ تداوم انحناء کپسولاتومی از پارگی کپسول قدامی و همچنین گسترش پارگی به ناحیه Equator با کپسول خلفی پیشگیری نمود. در یک مطالعه آماری Marques میزان پارگی کپسول قدامی در عمل فیکو به روش متداول را 79/0% ذکر نموده است.(38)
لذا آشنائی با کپسولاتومی به کمک فمتولیزر و تشخیص بموقع عوارض آن از عوارض جدی دیگر پیشگیری می نماید.
پارگی کسول خلفی در یک مطالعه (45) حدود 5/3% گزارش شده است و در همین مطالعه جابجائی هسته عدسی یا بخشی از آن به داخل فضای ویتره 2% گزارش شده است. این آمارها بیشتر در دوره منحنی آموزش ذکر شده و با افزایش تجربه جراحان بطور واضح میزان بروز آن کاهش یافته است.(47) در یک مطالعه در سیدنی استرالیا که 6 جراح در آن شرکت نموده اند پس از 200 عمل اولیه ، این عوارض در 1300 مورد بعدی بدین ترتیب بوده است:
عمل کاملاٌ موفق شامل کپسولاتومی کامل، خورد کردن عدسی و برشهای قرنیه ای کامل، 5/98% بوده است. میزان تنگ شدن مردمک پس از عمل فمتوسکند لیزر 23/1%، میزان نیاز به کامل کردن برشهای قرنیه 92/1%، میزان Docking موفق 05/1%، کپسولاتومی ناقص 4%، Anterior capsular tag در 62/1%، پارگی کپسول قدامی 31/0%، پارگی کپسول خلفی 31/0% جابجایی عدسی بداخل فضای ویتره و همچنین Capsular block syndrome اصلاٌ اتفاق نیافتاده است.
پس از کپسولاتومی، مرحله فیکوامولسیفیکاسیون عدسی است. در این مرحله ابتدا باید از جداشدگی قطعات عدسی و خروج گازهای ایجاد شده در اثر لیزر فمتوسکند مطمئن شد. سپس با انجام یک هیدوردایکشن ملایم قطعات عدسی آزاد شده و سپس عمل فیکو انجام شود. در این مرحله دو اتفاق می تواند بروز نماید:
مرحله سوم فمتولیزر در جراحی آب مروارید ایجاد برشهای قرنیه است که وقتی مریض به اتاق عمل منتقل می شود در شروع عمل برشها چک شده و درصورت نیاز به کامل شدن آنها با کراتوم برشها تکمیل می گردد. در 15% موارد برشها ناقص است.
در یک مطالعه دیگر نشان داده شد که هرچه تجربه جراح در عمل به کمک فمتوسکند لیزر بیشتر باشد، عوارض جراحی آب مروارید به کمک فمتوسکند لیزر کمتر خواهد بود.
گراف 1
Bar graph 1 showing comparative evaluation across surgeons with respect to the different complications observed.
آنچه مطالعات انجام شده تا کنون نشان میدهد این است که برای انجام عمل جراحی آب مروارید به کمک فمتولیزر و استفاده از مزیتهای این روش باید ابتدا منحنی آموزش انجام عمل را طی نمود و مرحله به مرحله پیش رفت و پس از آن میتوان در بیمارانیکه نیاز به برشهای دقیق، کپسولاتومی دقیق با اندازه مشخص و منظم و مرکزی دارند که بیشتر در بیماران کاندید Premium IOLs مستند و نتایج ریفراکتیو حائز اهمیت است, کاندید این روش گردند.