لیزیک

مقدمه

لیزیک یک روش جراحی است که در آن یک فلپ که شامل اپیتلیوم قرنیه، لایه ی بومن و استرومای سطحی است تهیه می شود. این فلپ قرنیه بلند می شود (کنار زده می شود) و برداشت بافت با لیزر اکسایمر انجام می گیرد و سپس فلپ به سر جای خود برگردانده میشود. سطح قدامی قرنیه بسته به نوع عیب انکساری بیمار و نوع برداشت بافت با توجه به آن تغییر می کند.

موارد مورد توجه در مورد بیمارانیکه برای عمل جراحی لیزیک ارزیابی می شوند ونباید تجت عمل قرار گیرند:

1. توپوگرافی غیر طبیعی قرنیه احتمال قوز قرنیه فرم فراست و اکتازی.
2. آناتومی اربیت، پلک و چشم که مانع عملکرد میکروکراتوم و یا لیزر فمتوسکند نشود.
3. مشکلات اپیتلیوم و یا دیستروفی قشر پایه ی آن که در این افراد بهتر است PRK انجام شود.
4. احتمال بالای خطر تروما به قرنیه به دلایل شغلی و غیره.
5. سندرم چشم خشک واضح (بارز)

تکنیک عمل

تمام وسایل، باید قبل از عمل بررسی و کالیبره شوند. جراح باید مشخصات بیمار، چشمی که قرار است عمل شود و پارامترهای عمل که به کامپیوتر داده می شود را چک کند. در موارد آستیگماتیسم بالا و یا wave front باید چرخش سر بیمار و محور آن مورد توجه قرار گیرد. چون صحیح نبودن محور، می تواند آستیگماتیسم را افزایش دهد. به علاوه به دلیل cyclotorsion (چرخیدن چشم در حالت خوابیده نسبت به نشسته) بهتر است چشم در حالت نشسته علامت گذاری شود و ضمن عمل بر اساس ان علامت عمل انجام گردد. استفاده از ردیاب چشم (tracker)، یا حلقه فیکس کننده چشم، ممکن است باعث افزایش دقت عمل در موارد آستیگماتیسم گردد.

در روش اختصاصی، مطابقت کردن اطلاعات wave front با چشم بیمار هنگام عمل برای کسب نتیجه بهتر الزامی است. برای حصول این امر در برخی دستگاه ها اندازه گیری های wave front را در حالت نشسته در روی لیمبوس علامت گذاری می کنند و از این علامت ضمن عمل استفاده می شود. در برخی دستگاه ها با استفاده از علائم عنبیه و شناسایی آن ضمن عمل، تغییرات و چرخش چشم را خود تنظیم می کند. شناسایی wave front در آینده ممکن است بر اساس عروق صلبیه و شناسایی دینامیک باشد. تمام لیزرهای با هدایت wave front دارای سیستم ردیاب چشم برای محاسبه حرکت های کوچک چشم ضمن عمل می باشند.

چشمی که عمل نمی شود باید بسته باشد. برای هر بیمار باید وسایل استریل استفاده شود. چشم به طور موضعی بی حس می گردد و پوست اطراف و مژه چشم تحت عمل تمیز می شود و ایزوله می گردد و از اسپکولوم چشمی جهت باز نگه داشتن چشم به میزان مورد نیاز استفاده می شود. علامت گذاری روی قرنیه قبل از عمل باعث می شود بازگرداندن فلپ قرنیه به سر جای خود به خصوص در مواردیکه فلپ آزاد می شود راحت تر شود.

دستگاه مناسب میکروکراتوم یا لیزر فمتوسکند مناسب باید توسط جراح به کار گرفته شود. اگر از میکروکراتوم استفاده می شود جراح باید مراقب بالا رفتن فشار چشم به میزان مناسب برای هدایت میکروکراتوم باشد. سپس میکروکراتوم در امتداد قرنیه حرکت کرده و یک فلپ تهیه می کند. اگر از فمتوسکند استفاده می شود یک حلقه مکنده چشم را ثابت نگه می دارد که باعث مسطح شدن قرنیه می گردد و انرژی لیزر در این حالت اعمال می گردد. بسته به استفاده از میکروکراتوم یا لیزر فمتوسکند فلپ های متفاوتی تهیه می شود.

در جراحی لیزیک برای اصلاح نزدیک بینی و آستیگماتیسم باید مراقب ضخامت کافی مناسب باقی مانده ی زیر فلپ بود که همچنین جراح باید مراقب محور کوتاه اصلاح و اندازه مردمک بیمار باشد.

فلپ بلند شده و کنار زده می شود و باید بستر استروما و فلپ از نظر منظم بودن و اندازه معاینه شود.

اندازه گیری ضخامت مرکزی قرنیه در این زمان می تواند میزان ضخامت باقیمانده را مشخص کند. اگر ضخامت فلپ و استروما کافی بود می تواند لیزر انجام شود و اگر ضخامت باقیمانده ناکافی بود و یا بستر (زیر فلپ) نامنظم بود، لیزر نباید انجام شود و یا اگر فلپ نامنظم و خارج مرکزی بود باید از جراحی صرفنظر کرده و فلپ با کمترین دستکاری به سر جای خود بازگردانده شود و به آن اجازه ترمیم بدهیم .در بسیاری از موارد می توان جراحی در سطح را چند ماه بعد انجام داد. در برخی موارد برش مجدد و لیزر را چند ماه بعد میتوان انجام داد هر چند که می تواند منجر به عوارض جدی گردد.

برداشت توسط لیزر در بستر استروما همانند PRK انجام می شود و پس از آن فلپ به سر جای خود بازگردانده می شود و حد فاصل (فلپ و استروما) توسط محلول نمکی متعادل (B.S.S) شستشو داده می شود و از قرار گرفتن صحیح آن اطمینان حاصل می شود. پس از یک زمان کوتاه برای چسبیدن فلپ، اسپکولوم چشمی برداشته می شود که باید مواظب بود با قرنیه تماس پیدا نکند. قبل از ترخیص، بیمار باید معاینه شود تا از موقعیت قرار گرفتن صحیح فلپ اطمینان حاصل شود.

لیزیك چگونه انجام می گیرد؟

• توسط قطره بی حسی چشمان شما بی حسی موضعی میشوند.
• اطراف چشمان شما شستشو و استریل میگردد.
• بر روی تخت دستگاه دراز میكشید.
• یك چشم شما پوشیده میگردد و در چشم دیگر شما وسیله ای بنام SPECULUM قرار داده میشود كه با وارد كردن فشاری اندك پلكهای شما را باز نگه میدارد.
• 
• رینگ ساكشن(SUCTION RING) روی چشم شما قرار داده میشود تا چشم موقع برش دادن ثابت و محكم باشد. در این لحظه دید شما تار و كدر میگردد.
• 
• سپس توسط یك ابزار برنده خودكاری بنام میكروكراتوم (MICROKERATOME) یك لایه نازك بنام فلپ(FLAP) از قرنیه جدا میگردد.
• 
• فلپ كنار زده میشود و پرتوهای لیزر اكسایمر قرنیه را تراش میدهد. پزشك از شما میخواهد كه به یك منبع نور خیره شوید. (حداقل یك دقیقه) پرتوهای لیزر صدای كلیك مانندی از خود تولید میكنند و شما بوی موی سوخته به مشامتان میرسد.
• 
• دراین لحظه فلپ به محل اولیه خود برگردانده میشود.
• تمام این مراحل برای چشم دیگر شما تكرار میگردد.
• 

نتایج:

در یک بازنگری کلی از 64 مطالعه ی منتشره درباره لیزیک از سال 2000، هفده مطالعه را می یابیم که بیان میکنند 75 تا 100 درصد (به طور متوسط 92%) از چشمهای نزدیک بینی و نزدیک بینی + آستیگماتیسم با یک دیوپتر اختلاف اصلاح شده اند. نزدیک بینی پایین و متوسط ضریب اطمینان بالاتری نسبت به نزدیک بینی بالا دارد. بررسی 22 مقاله نشان داد که به طور متوسط 94 درصد بیماران دید بدون اصلاح پس از عمل 40/20 (10/7) و بهتر پیدا می کنند. دید بدون اصلاح 40/20 و بهتر در 94 تا صد در صد (متوسط 98 درصد) افراد با نزدیک بینی پایین و متوسط و 76 تا 97 درصد (متوسط 89 درصد) افراد با نزدیک بینی بالا به دست آمده است. در سه مطالعه 94 تا صد در صد (99 درصد) افراد با نزدیک بینی + آستیگماتیسم به دید بدون اصلاح 40/20 و بهتر رسیده اند. در 25 مطالعه گزارش شده است که به طور متوسط 0.6 % (صفر تا 3 درصد) افراد با نزدیک بینی و نزدیک بینی + آستیگماتیسم کاهش دید دو خط و یا بیشتر در دید با اصلاح کامل داشته اند. (BSCVA)

لیزیک در درمان دوربینی (شماره های بین 0.50 + تا 6.00 +) بر اساس گزارشات 86 تا 91 درصد (متوسط 88 درصد) موارد به 1D می رسند. این بیماران 94 تا صد در صد موارد دید بدون اصلاح 40/20 یا بیشتر داشتند. برای چشمهای دوربینی + آستیگماتیسم 88 تا 89 درصد (متوسط 88 درصد) موارد به اصلاح یک دیوپتر و 94 درصد موارد به دید بدون اصلاح 40/20 می رسند.

در بررسی جامع مقالات لیزیک در دو مقاله عنوان شد که در افراد با دوربینی و دوربینی + آستیگماتیسم 2 تا 5 درصد موارد (متوسط 3 درصد) دو خط یا بیشتر کاهش دید با اصلاح داشته اند.
اصلاح دوربینی توسط لیزیک در افراد با اصلاح بیش از حد نزدیک بینی عمل شده با لیزیک، با موفقیت استفاده شده است.
یک مطالعه نشان داد که لیزیک و PRK در درمان دوربینی از نظر سلامت (Safety) و موثر بودن (Efficacy) با هم قابل مقایسه اند (شبیه هم هستند) هر چند که PRK همراه با درد و ناراحتی بیشتر پس از عمل، نزدیک بینی اولیه بیشتر و تاخیر در ثابت شدن شماره چشم، نسبت به لیزیک می باشد.

اصلاح دوربینی با لیزیک در مقایسه با نزدیک بینی دارای برگشت بیشتر می باشد. علت آن هنوز مشخص نیست اما ممکن است افزایش رشد (هیپرپلازی) اپیتلیوم یکی از علل باشد. علل دیگر می تواند شیفت طبیعی دوربینی به دلیل افزایش سن و باقی ماندن با اصلاح شدن کامل باشد. عوارض لیزیک در دوربینی همانند نزدیک بینی بیشتر در رابطه با فلپ می باشد. کراتومهای جدید ما را قادر می سازد که فلپ های بزرگتر (9.5 میلی متر و یا بزرگتر) که برای اصلاح دوربینی مورد نیاز است تهیه کنیم. اما برداشتن فلپ نازک مشکل تر است و ممکن است همراه با خونریزی به دلیل عروق لیمبوس باشد. از دست دادن بهترین دید اصلاحی پس از عمل دوربینی با لیزیک یا PRK بیشتر از نزدیک بینی می باشد.

در یک مطالعه برای آستیگماتیسم مخلوط 95% چشمها به اصلاح یک دیوپتر و 94 درصد به دید 40/20 و یا بهتر رسیدند.

مراقبت های پس از عمل

ارزیابی پس از عمل در حصول نتیجه موثر می باشد. کمی تا قسمتی ناراحتی در روز اول پس از عمل وجود دارد. قطره آنتی بیوتیک برای کاهش دادن ریسک عفونت پس از عمل به کار می رود. کورتون برای مدت کوتاهی پس از عمل استفاده می شود. اشک مصنوعی پس از عمل پیشنهاد می گردد. استفاده کوتاه مدت شیلد پس از عمل نیز توصیه می شود.
در صورت عدم وجود مشکل اولین معاینه باید در 24 ساعت اول پس از عمل صورت گیرد. دید فرد بررسی شده و قرنیه با اسلیت لامپ معاینه می گردد. مواردیکه در معاینه باید مورد توجه قرار گیرند شامل: وجود نامنظمی یا رنگ در اپیتلیوم، رشد اپیتلیوم به زیر فلپ، اجسام خارجی زیر فلپ، ورم قرنیه، تجمع منتشر یا پراکنده سلولهای التهابی در بستر قرنیه حد فاصل یا محیط، وجود چین در فلپ (micro steria, macro steria). اتاق قدامی از نظر التهاب باید معاینه گردد. در صورت وجود هیچ مشکلی بیمار باید یک و 4 هفته پس از عمل دوباره معاینه گردد.

درمان مجدد

سه ماه پس از عمل به دید ثابت می رسند اما افرادیکه شماره چشم بالا دارند یا با روش (تحت هدایت wave front) اختصاصی عمل می شوند مدت زمان بیشتری مورد نیاز است. شماره باقیمانده چشم که علامت دار باشد را می توان اصلاح مجدد کرد اما باید قبل از هر اقدام از ثابت بودن شماره چشم با معاینه متعدد مطمئن شد. قبل از درمان مجدد باید تمام ارزیابی های قبل از عمل مجددا” انجام شود و باید مطمئن شویم که شماره باقیمانده به دلیل تطابق و مواردی چون آب مروارید یا اکتازی قرنیه نمی باشد. توپوگرافی کامپیوتری و پکی متری قرنیه باید انجام شود و میزان ضخامت باقیمانده پس از عمل مجدد باید محاسبه گردد.
درمان مجدد می تواند با بلند کردن فلپ قبلی یا ایجاد یک فلپ جدید انجام شود. اگر فلپ قدیمی بلند می شود باید مراقب اپیتلیوم فلپ باشیم تا به حد فاصل نرود و باعث رشد نابجای اپیتلیوم(و ایجاد epithelial ingrowths) شود. اگر فلپ جدید تهیه می شود می تواند به دلیل تغییر در برنامه جراحی باعث ایجاد تکه های جا به جا شده ی استروما گردد که اینها سبب آستیگماتیسم نامنظم و افت بهترین دید اصلاحی می گردند. بدین منظور اگر فلپ قدیمی مناسب است بهتر است در صورت امکان آن بلند شود. PRK، با یا بدون میتومیسین- سی می تواند یک روش جایگزین در اصلاح مجدد باشد.

رضایتمندی بیمار:

رضایتمندی بیمار بستگی به انتظارات بیمار و نتیجه جراحی دارد. در مجموع بیماران از نتایج لیزیک راضی هستند. داوطلبینی که به آنها اطلاعات کافی از نظر تفاوتهای زیستی، اثر موقعیت های نوری روی عملکرد بینایی و پیر چشمی داده شده باشد از نتیجه جراحی راضی تر هستند. بیماران که به دنبال اصلاح سریعتر و درد کمتر هستند لیزیک را در مقایسه با PRK ترجیح می دهند. رضایتمندی بیمار و میزان دید او با آنچه با دستگاه ها اندازه گیری می شود همیشه قابل مقایسه نیست (همخوانی ندارد).

محدودیت لیزیك در اصلاح عیوب انكساری:

نزدیك بینی: از 1.0 – تا 10.00 – دیوپتر.
دوربینی: از 1.0+ تا 4.00 + دیوپتر.
آستیگماتیسم: از 0.75 +/- تا 4.00 +/-دیوپتر.
البته این حدود به مارك و مدل سیستمهای لیزری بستگی دارد. مثلا برخی سیستمهای لیزری قادرند تا 12.0- دیوپتر میوپی را نیز اصلاح كنند.

عوارض لیزیک

• عفونت چشم.
• خشكی چشمها.
• هاله بینی، پخش نور، دوبینی، كاهش دید در شب، كاهش حساسیت به كنتراست و خشكی چشمها ممكن است تا 6 ماه باقی بمانند. بطور كلی این عوارض بستگی به نمره چشم شخص دارد هر قدر چشم فرد ضعیف تر باشد این عوارض دوام بیشتری خواهند داشت. در افرادی كه نمره چشم بالایی دارند این عوارض تا آخر عمر و بطور دایمی گریبانگیرشان خواهد بود.
• نزدیك بینی در شب.
• اصلاح بیشتر و یا كمتر از حد انتظار. وقتی كه بافت كافی از قرنیه برداشته نمیشود و یا بافت زیاد از حد برداشته میشود.
• چروك خوردن قرنیه كه بخشی از فلپ چروك می افتد و بخشی از دید شما تار میگردد.
• برگشت شماره چشم. بیشتر در افراد دوربین.
• كاهش حساسیت كنتراست.

آمار واقعی مربوط به نتایج عمل لیزیك:

نزدیك بینی(میوپی):

• خفیف (تا 3.00 – دیوپتر): 94 درصد دید 20/20 و 100 درصد دید 40/20 را بدست می آورند و 2 درصد ممكن است به عمل مجدد نیاز داشته باشند.
• متوسط (3.00 – تا 6.00 -دیوپتر): 82 درصد دید 20/20 و 99 درصد دید 40/20 را بدست می آورند و 6 درصد ممكن است به عمل مجدد نیاز داشته باشند.
• بالا (6.00 – تا 9.00 – دیوپتر): 70 درصد دید 20/20 و 99 درصد دید 40/20 را بدست می آورند و 9 درصد به عمل مجدد نیاز پیدا میكنند.
• خیلی بالا (بالاتر از 9.00 – دیوپتر): 12 تا 15 درصد به عمل مجدد نیاز خواهند داشت.

دوربینی: از 1.00 + تا 6.00 + دیوپتر:

91 درصد دید 40/20 و تنها 53 درصد دید 20/20 بدست می آورند.

آستیگماتیسم:

تا 1.00 دیوپتر نتایج مانند میوپی خفیف است. اما بالاتر از آن شانس آنكه به عمل مجدد نیاز پیدا كنید افزایش می یابد.

نكته: معادل متریك 20/20 : 6/6 و معادل متریك 40/20: 12/6 میباشد.
نكته: معادل میوپی 40/20 در حدود 0.75 – میباشد. یعنی فرد نزدیك بینی كه پس از عمل دید 40/20 بدست می آورد 0.75 – ازضعف بینایی ش باقی می ماند.

در عمل لیزیك 3 عامل دخیل میباشند:

اندازه مردمك:

قطر مردمك در نور كم اندازه گیری میشود كه میبایست از منطقه تراش(ABLATION ZONE) كوچكتر باشد.

ضخامت قرنیه(PACHYMETRY):

حداقل باید 500 میكرون یا بیشتر باشد.پس از عمل نیز حداقل 250 میكرون (بدون احتساب ضخامت فلپ كه 160 میكرون است) باید از بافت قرنیه باقی بماند(پزشكان معمولا270 تا 300 میكرون باقی میگذارند).
اگر قرنیه نازك باشد عمل لیزیك چشمها را مبتلا به كراتوكونوس میكند.

میزان ضعف بینایی(RX).

ABLATION: تراش قرنیه. به برداشته شدن بخشی از بافت قرنیه اطلاق میگردد.
فلپ حداقل 160 میكرون ضخامت دارد.
یك میكرون=یك هزارم میلیمتر.
بطور معمول برای اصلاح هر دیوپتر عیب انكساری در حدود 15 میكرون از بافت قرنیه برداشته میشود.
تفاوت لازك و پی.آر.كی در نحوه برداشت سلولهای سطحی قرنیه(اپی تلیوم) می باشد كه در لازك این عمل توسط الكل رقیق شده و در PRK توسط كارك مخصوص انجام میگرد.تكنیك اپی لیزیك(EPI-LASIK) نیزمانند دو جراحی فوق بوده با این تفاوت كه اپی تلیوم با ابزاری مكانیكی بنام اپی كراتوم برداشته میشود.
در PRK و لازك اپی تلیوم با ضخامت 50 میكرون برداشته میشود اما در جراحی لیزیك فلپ 130 تا 180 میكرون ضخامت داشته كه اپیتلیوم و بخشی از بافت مركزی قرنیه را شامل میگردد.

لیزیک و حاملگی

برای بسیاری از بانوان این پرسش مطرح است که آیا عمل لیزیک برای حاملگی و یا برای زایمان طبیعی مانعی ایجاد می کند. ظاهرا برای بسیاری این نگرانی و تصور ایجاد گشته که با انجام عمل لیزیک، نباید باردار شوند و اگر هم بارداری پیش آمد باید با عمل سزارین فرزندشان را بدنیا بیاورند و زایمان طبیعی می تواند منجر به پارگی شبکیه و نابینایی شود. پاسخ ساده و سریع به این پرسش و نگرانی، اینست که عمل لیزیک و دیگر اعمال جراحی عیوب انکساری هیچگونه ریسکی را برای حاملگی و یا زایمان طبیعی ایجاد نمی کند.

ظاهرا منشا این پرسش و نگرانی به این بر می گردد که اکثر افرادی که تحت عمل لیزیک قرار می گیرند، نزدیک بین هستند. بعلت اینکه نزدیک بین ها معمولا تغییراتی در شبکیه اشان دارند که شانس پارگی شبکیه را بیشتر می کند، این نگرانی وجود دارد که فشارهای زایمانی سبب پارگی شبکیه گردد. باید دانست که در چشمهای نزدیک بین، اندازه کره چشم بزرگتر از حد معمول می باشد و هرچه نزدیک بینی بالاتر باشد، اندازه کره چشم به همان نسبت بزرگتر خواهد بود. در نتیجه و بعلت بزرگی اندازه کره چشم، تغییراتی بصورت نازکی و دژنرسانس در شبکیه، علی الخصوص در اطراف شبکیه رخ می دهد که بصورت نسبی شانس پارگی شبکیه را در افراد نزدیک بین بالا می برد. پس بطور کلی شانس پارگی شبکیه در افراد نزدیک بین بیشتر از افراد دیگر می باشد.

در مطالعات انجام شده، علی رغم تئوریهایی که وجود دارد، هیچگاه اثبات نشده است که عمل لیزیک و دیگر اعمال جراحی لیزری مانند لازک و پی آر کی، احتمال پارگی شبکیه را در این افراد بالاتر ببرد. بنابراین نزدیک بین ها بدون توجه به اینکه عمل لیزیک را انجام داده یا نداده اند، ریسک پارگی شبکیه در آنها یکسان می باشد. این یکسانی ریسک در مورد بانوانی که نزدیک بین هستند، چه لیزیک کرده باشند یا نکرده باشند، چه حامله باشند یا نباشند، نیز صدق می کند.

حال صحبت در این است که آیا حاملگی و زایمان طبیعی نیز به ریسک پارگی شبکیه چیزی اضافه می کند یا نه. حاملگی و تغییرات هورمونی زمان حاملگی بصورت فیزیولوژیک تغییراتی در چشم ایجاد می کند ولی هیچگاه ریسک اضافی برای شبکیه و ایجاد پارگی در آن، ایجاد نمی کند. در گذشته این نگرانی وجود داشت که فشار زایمان طبیعی ممکن است در ایجاد پارگی شبکیه در افراد با نزدیک بینی بالا نقش داشته باشد، ولی مطالعاتی وجود دارد که در تعداد زیادی از بانوانی که شماره نزدیک بینی آنها بین ۴- تا ۱۵- بوده و فرزندشان را با زایمان طبیعی بدنیا آورده اند، هیچگونه افزایشی در میزان پارگی شبکیه یا خونریزی شبکیه در این افراد در مقایسه با افراد گروه کنترل دیده نشده است.

هر چند در کل، هم تمایل بانوان حامله و هم تمایل همکاران متخصص زنان و زایمان به عمل سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است، ولی تا کنون هیچگونه دلیل علمی بر اینکه نزدیک بینی بالا و عمل لیزیک منعی برای زایمان طبیعی باشد، ارائه نشده است.

لیزیک و خشکی چشم

تقریبا بیش از نیمی از مشکلات پس از عمل لیزیک ناشی از خشکی چشم می باشد که می تواند بین یک تا شش ماه و گاهی بیشتر فرد را آزار دهد. بخشی از این مشکلات در همه افرادی که تحت عمل لیزیک قرار می گیرند دیده می شود که معمولا خفیف و گذرا هستند و مشکل جدی را ایجاد نمی کند. اما افرادی که قبل از عمل لیزیک، درجاتی از خشکی چشم را دارند و در هنگام مشاوره قبل از عمل به آن توجهی نشود، پس از عمل لیزیک با مشکلات عدیده ای روبرو خواهند شد که تا مدتها می تواند کیفیت بینایی و راحتی چشم آنها را تحت تاثیر قرار دهد.

یادمان باشد که عمل لیزیک بعلت ایجاد لایه در قرنیه که یکی از مراحل لا ینفک این عمل می باشد، اعصاب حسی قرنیه را قطع می کند که سبب کاهش حس قرنیه خواهد شد. این کاهش حس نیز بنوبه خود سبب ایجاد و یا تشدید خشکی چشم می گردد. اعمال جراحی لیزری سطحی مثل عمل پی آر کی (PRK)، لازک (LASEK)، و اپی لیزیک (Epi-LASIK) بعلت دستکاری سطحی تر قرنیه، در مقایسه با عمل لیزیک خشکی کمتری ایجاد می کنند.

علائم خشکی چشم پس از عمل لیزیک می تواند از درجات خفیف تا شدید متغیر باشد. این علائم عبارتند از تاری متغیر دید، سوزش چشم، قرمزی، حساسیت به نور، سایه دار دیدن، احساس وجود جسم خارجی در چشم، و خستگی چشم.
از خصوصیات بارز تاری دید ناشی از خشکی چشم این است که بلافاصله پس از پلک زدن، دید بهتر می شود و بعد از چند لحظه کوتاه دو مرتبه تار می گردد. همچنین بشدت تحت تاثیر شرایط هوای محیطی، عملکرد چشم تغییر می کند. در شرایط هوایی آرام و مرطوب، چشم عملکرد بهتری یافته، و برعکس در شرایط هوای آلوده، خشک و گرد و خاکی، چشم بشدت بهم می ریزد.

برای اینکه پس از عمل لیزیک کمتر گرفتار اینگونه مشکلات گردیم، بهتر است قبل از عمل، از وضعیت لایه اشکی چشم اطلاع دقیق حاصل نمائیم. توجه داشته باشیم که در چشم دو نوع اشک ترشح می شود. یک نوع اشک که همه از آن اطلاع داریم همان اشک تحریکی است که در شرایطی که چشم به هر دلیل جسمی و یا روحی (مثلا در هنگام گریه کردن) تحریک شود، ترشح می گردد. اما باید بدانیم که در چشم اشک دیگری بصورت کم ولی دائم ترشح می گردد که سطح چشم ما را مرطوب نگه می دارد و این اشک نقش اساسی تری در چشم بازی می کند. این اشک از نوع دوم است که در عمل لیزیک کاهش می یابد. بنابراین صرف اینکه در هنگام گریه کردن، چشم اشک فراوان تولید می کند دلیل بر عدم خشکی نیست.

قبل از عمل لیزیک، بسیاری از افرادی که درجاتی از خشکی در چشمشان دارند، ممکن است هیچگاه علائم واضحی را نشان نداده باشند. این افراد حتی در معاینه معمولی نیز ممکن است خشکی چشمشان آشکار نگردد. بنابراین برای ارزیایی لایه اشک، معاینات متعدددیگری باید انجام شود. یکی از تستهایی که کمک کننده است تست اندازه گیری میزان اشک چشم است که با گذاشتن نوارهای کاغذی مخصوص در چشم، قابل انجام است.

اگر در معاینات قبل از عمل لیزیک درجاتی از خشکی چشم مشاهده گردید، قبل از عمل فرد باید تحت درمان خشکی چشم قرار گیرد. در این افراد بستن موقت مجرای اشک را قبل از عمل لیزیک باید مد نظر داشت. اگر خشکی چشم قبل از عمل لیزیک قابل توجه باشد باید از انجام عمل صرف نظر کرد و یا از روشهای دیگری که عارضه خشکی کمتری را ایجاد می کنند مانند اعمال جراحی لیزری سطحی مثل عمل پی آر کی (PRK)، لازک (LASEK)، و اپی لیزیک (Epi-LASIK)، حلقه های قرنیه ای، CK (برای درمان دوربینی)، و یا لنزهای داخل چشمی استفاده نمود.

چرا عارضه خشکی چشم بعد از عمل لیزیک ایجاد می شود؟

سطح قرنیه چشم ما دائما توسط یک لایه بسیار نازک از اشک پوشیده شده است. این لایه نه تنها سبب حفظ سلامتی قرنیه چشم می گردد بلکه بعلت ایجاد یک سطح صاف کمک به شفافیت بینایی نیز می کند. این قسمت از اشک چشم بدون اینکه ما متوجه آن باشیم، دائما و بطور آرام در چشم ترشح می گرددو پس از گردش در سطح چشم و مرطوب نگاه داشتن سطح قرنیه، از دو مجرای خروجی که در لبه های پلک در گوشه داخلی چشم قرار دارند خارج می گردد. وجود این لایه نازک اشک در چشم بقدری اهمیت دارد که نبود آن با سلامت چشم منافات دارد و کم شدن میزان آن یا اختلال در کیفیت آن سبب مشکلات عدیده در چشم می گردد. باید بدانیم این قسمت از اشک با اشکی که در اثر تحریک و یا گریه کردن در چشم ترشح می گردد، از لحاظ کاری که در چشم انجام می دهد متفاوت است.

منظور از خشکی چشم کاهش میزان اشک و یا بهم خوردن کیفیت این لایه اشکی و یا هر دو می باشد. شدت این خشکی می تواند کم، متوسط، و یا زیاد باشد. درجات خفیف آن مخصوصا در جوانها معمولا بی علامت می باشد. انواع شدیدتر آن با علائمی از قبیل تاری متغیر بینایی، سوزش، قرمزی و احساس جسم خارجی در چشم، و حساسیت بیش از حد چشم در مقابل تحریکات خفیف از قبیل باد و گرد و خاک همراه می گردد. در انواع بسیار شدید آن ممکن است قرنیه چشم زخم گردد و منجر به کاهش دائمی بینایی گردد.

خشکی چشم علل متفاوتی دارد که از مهمترین آنها می شود از بیماریهای روماتیسمی نام برد. سوختگی های شیمیایی چشم و بعضی از بیماریهای نادر چشمی نیز از علل دیگر خشکی چشم محسوب می گردند. بعضی از افراد هم بدون هیچ دلیل شناخته شده ای بتدریج دچار این ناراحتی می گردند که عمدتا در سنین بالا تر علائم خود را نشان می دهد.

عمل جراحی لیزیک هم که در سالهای اخیر بشدت عمومیت پیدا کرده، از علتهای دیگر خشکی گذرای چشم محسوب می گردد. البته باید دانست که خشکی چشم ناشی از عمل لیزیک غالبا خفیف و همچنین گذرا می باشد و معمولا در عرض سه تا شش ماه از بین می رود.

علت خشکی چشم پس از لیزیک، عمدتا ناشی از ایجاد لایه در قرنیه (Flap) در هنگام انجام عمل می باشد که سبب قطع عصب های حسی قرنیه، و در نتیجه کاهش حس قرنیه و متعاقب آن خشکی قرنیه می گردد.

در مطالعات انجام شده، حدود یک سوم افرادی که تحت عمل لیزیک قرار گرفته اند درجاتی از خشکی قرنیه را بصورت علائمی مانند تاری دید، سوزش و احساس جسم خارجی داشته اند که عمدتا بدون ایجاد عارضه دائمی، در مدت یک تا سه ماه پس از عمل بهبود یافته است. اما در این بین، افراد معدودی قرار دارند که عارضه خشکی قرنیه با شدت بیشتری در آنها بروز یافته که سبب علائم شدیدتر گشته و برای بهبودی نیز زمان طولانیتری را نیاز داشته اند. باید بدانیم که اینگونه افراد که گرفتار خشکی شدیدتر چشم بعد از عمل لیزیک می شوند، قبل از عمل جراحی درجات خفیفی از خشکی را در چشم خود داشته اند ولی بعلت نداشتن علامت در چشم، مخفی مانده و در هنگام معاینه قبل از عمل هم به آن توجهی نشده است.

برای درمان عارضه خشکی خفیف چشم پس از عمل لیزیک، قطره های اشک چشم کفایت می کند. در انواع شدید تر آن، بستن موقت مجرای خروجی اشک کمک کننده است که با گذاشتن یک وسیله بسیار کوچک وظریف به اسم PLUG در مدخل مجرا اشک به سادگی قابل انجام است.

برای پیشگیری از انواع شدید این عارضه، همه افرادی که کاندید عمل جراحی لیزیک هستند علاوه بر معاینات دیگر، باید بدقت از نظر لایه اشکی معاینه گردند. یکی از تستهایی که کمک کننده است تست اندازه گیری میزان اشک چشم است که با گذاشتن نوارهای کاغذی مخصوص در چشم، بسادگی قابل انجام است.

برای خشکی چشم که بعد از عمل لیزیک ایجاد شده و با قطره های اشک مصنوعی هم جواب نمی دهد چه کار باید کرد؟ آیا می شود از این عارضه جلو گیری کرد؟

افراد معدودی هستند که عارضه خشکی چشم با شدت بیشتری در آنها بروز می یابد که سبب علائم شدیدتر گشته و برای بهبودی نیز زمان طولانیتری را نیاز دارند. باید بدانیم که اینگونه افراد که گرفتار خشکی شدیدتر چشم بعد از عمل لیزیک می شوند، حتما قبل از عمل جراحی، درجات خفیفی از خشکی را در چشم خود داشته اند ولی بعلت نداشتن علامت در چشم، مخفی مانده و در هنگام معاینه قبل از عمل هم به آن توجهی نشده است. اگر قبل از عمل خشکی چشم تشخیص داده شود، برای جلوگیری از خشکی بیشتر پس از عمل لیزیک، بهتر این است که بجای عمل لیزیک از اعمال جراحی لیزر در سطح قرنیه یعنی عمل (PRK)، عمل لازک (LASEK)، و یا اپی لیزیک (Epi-LASIK) استفاده گردد.

برای درمان عارضه خشکی خفیف چشم پس از عمل لیزیک، قطره های اشک چشم کفایت می کند. انواع قطره های اشک که بدون ماده نگهدارنده هستند موثر تر می باشند. در انواع شدید تر آن، بستن موقت مجرای خروجی اشک کمک کننده است که با گذاشتن یک وسیله بسیار کوچک وظریف به اسم Plug در مدخل مجرا اشک به سادگی قابل انجام است.
همچنین در انواع شدیدتر می توان از دارویی بنام Restasis استفاده نمود که فعلا این دارو در مملکت ما موجود نمی باشد و باید آن را از کشورهای دیگر تهیه نمود.

یک روش موثر دیگر استفاده از سرمی است که از خون خود فرد تهیه می گردد. بعلت مواد تغذیه ای موجود در سرم خون خود فرد، پاسخ درمانی سریعتر و بهتر از قطره های اشک مصنوعی خواهد بود.

بعد از پیوند قرنیه برای اینکه احتیاجی به عینک نباشد می توان عمل لیزیک انجام داد؟

عمل لیزیک بعد از پیوند قرنیه در شرایط خاصی قابل انجام است که البته باید بدانیم که حتی پس از انجام عمل لیزیک بدنبال پیوند، باز هم ممکن است فرد کاملا بی نیاز از عینک نگردد. چرا که دقت عمل لیزیک پس از پیوند مطمئنا به میزان دقت این عمل در چشمهای معمولی نخواهد بود.