قرنیه قسمت شفاف و شیشه مانند جلوی چشم میباشد که مقطعی از یك كره یا یك جسم بیضوی منظم است که از ورای آن قسمت رنگی چشم یعنی عنبیه دیده می شود. در واقع رنگ چشم وابسته به عنبیه است که از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد و قرنیه کاملا شفاف است. نور پس از عبور از قرنیه و عدسی چشم به شبکیه می رسد تا در آنجا تصویر تشکیل گردد و پس از فعل و انفعالاتی؛ اطلاعات این تصویر بصورت امواج الکتریکی-عصبی به مغز منتقل گردد و فعل بینایی کامل گردد. هر گونه اختلالی که در این مسیر بروز نماید سبب کاهش بینایی می شود. قرنیه اولین عنصر در این مسیر می باشد و وجود یک قرنیه شفاف و با شکل هندسی منظم؛ لازمه اصلی بینایی است.
دراثر بعضی از بیماریها و عفونتهای چشم؛ تروما؛ سوختگیهای شیمیایی؛ و اعمال جراحی؛ قرنیه شفافیت خود را از دست می دهد و در سر راه عبور نور اختلال ایجاد می گردد. از این گروه می توان ازعفونتهای میکربی قرنیه؛ تبخال چشمی؛ تراخم؛ دیستروفی های قرنیه (نوعی بیماری ارثی که سبب کدورت قرنیه می گردد)؛ و پارگی قرنیه ناشی از ضربه را نام برد. در برخی دیگر از بیماریهای چشم و یا اعمال جراحی؛ قرنیه ممکن است شکل هندسی منظم خود را از دست بدهد و باز هم در انکسار طبیعی نور اختلال ایجاد می گردد. سردسته این گروه؛ بیماری قوز قرنیه (Keratoconus) می باشد.
در عمل پیوند قرنیه (Corneal Transplant)، قرنیه بیمار با یک قرنیه سالم از چشم انسانی دیگر که فوت کرده؛ تعویض می گردد. تهیه قرنیه توسط بانک چشم از افرادی که خود و یا بستگان آنها اجازه اهدای چشم پس ازمرگ را داده اند؛ صورت می گیرد. بانک چشم معمولا بافت را در ساعات اولیه پس از مرگ؛ از بدن جدا ساخته و آن را برای انتقال به بیمارستان و یا کلینیک محل جراحی آماده می کند. در بانک چشم قبل از فرستادن بافت برای پیوند؛ یکسری آزمایشات انجام می گیرد تا از انتقال بیماریهایی مانند ایدزو هپاتیت جلوگیری گردد و همچنین از کیفیت بافت پیوندی اطمینان حاصل شود.
عمل پیوند قرنیه شایعترین و موفقترین پیوند اعضاء در بدن انسان محسوب می گردد. چرا که قرنیه فاقد رگهای خونی میباشد و بنابراین شانس پس زدن پیوند در مقایسه با اعضای دیگر در حداقل است. البته تیجه عمل پیوند قرنیه به بیماری اولیه وابسته است. برای مثال در افرادی كه به علت قوز قرنیه پیوند شده اند میزان موفقیت عمل بسیار خوب و بالای 90 درصد است. در مواردی كه پیوند قرنیه در بیماریهایی مانند تراخم انجام گرفته باشد یا فرد زمینه بیماریهای لبه پلک و یا اختلال لایه اشک را داشته باشد عمل پیوند با مشکلات عدیده ای روبرو خواهد بود.
در هنگام عمل قسمت مرکزی قرنیه بیمار (7 تا 8 میلیمتر مرکز قرنیه) بصورت یک دایره بریده می شود و همین عمل روی قرنیه اهدایی نیز صورت می گیرد و سپس قرنیه اهدایی در محل قرنیه بیمار با کمک بخیه های بسیار ظریف دوخته می شود. تعداد بخیه ها بسته به نظر جراح و وضعیت چشم متفاوت و بین 16 تا 32 عدد متغیر می باشد. اگر در هنگام عمل پیوند قرنیه، بیماری آب مروارید وجود داشته باشد، همزمان عمل اب مروارید انجام شده و لنز داخل چشمی نیز جایگذاری می گردد. عمل جراحی بصورت یک عمل سرپایی و تحت بیهوشی کامل و یا با بی حسی موضعی انجام می شود و بیمار پس از عمل می تواند بیمارستان را ترک کند.
عمل پیوند قرنیه در مقایسه با دیگر اعمال جراحی چشم نیاز به مراقبت بیشتر و طولانی تری دارد. چرا که 6 ماه تا یکسال طول می کشد تا پیوند استحکام کافی پیدا کند. در این مدت با برداشتن بعضی از بخیه ها؛ آستیگماتیسم ناشی از عمل پیوند باید کنترل گردد. باید مراقبت گردد که عفونت؛ خشکی چشم؛ و پس زدن پیوند سبب از بین رفتن شفافیت نسج پیوندی نگردد. چشم پیوندی باید در مقابل ضربه بخوبی حفاظت گردد چرا که استحکام چشم پیوند شده هیچگاه برابر با چشم سالم نخواهد شد.
بطور طبیعی؛ برگشت دید بعد از پیوند نیز با تاخیر قابل توجه ای مواجه است. در ماههای اول پس از عمل؛ بعلت آستیگماتیسم زیادی که وجود دارد؛ بینایی کیفیت مناسبی نخواهد داشت. بتدریج در طی چندین ماه پس از عمل؛ با برداشتن تعدادی از بخیه ها یا همه آنها؛ آستیگماتیسم کاهش یافته و بینایی بهبود می یابد. باید دانست که حتی در اکثر پیوندهای موفق؛ هیچگاه آستیگماتیسم و شماره چشم بطور کامل اصلاح نمی گردد که فرد بی نیاز از عینک باشد. اما در اکثریت آنها شماره چشم و آستیگماتیسم در حدی خواهد بود که بیمار بتواند با عینک های معمولی بینایی قابل قبولی داشته باشد. در مواردی هم بعد ازعمل ممکن است آستیگماتیسم هیچگاه در حد قابل قبول کاهش نیابد که در این صورت بیمار برای بهبود دید مجبور به استفاده از عینکهای با شماره بالا یا لنز تماسی خواهد بود. حتی در مواردی برای پایین آوردن شماره آستیگماتیسم بعد از عمل پیوند؛ نیاز به اعمال جراحی اضافی مانند برش قرنیه؛ لیزیک؛ و لازک می باشد.
البته استفاده از عمل جراحی لیزیک، لازک، و یا پی آر کی در کسانیکه تحت عمل پیوند قرنیه قرار گرفته اند و بعد از عمل نزدیک بینی، آستیگماتیسم، و یا دوربینی قابل توجه ای دارند، می تواند بسیار کمک کننده باشد. تاکنون بیشتر عمل جراحی لیزیک بعد از پیوند قرنیه توصیه می شد. اما اخیرا اعمال جراحی سطحی مانند لازک و پی ار کی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و نتایج این عملهای جراحی نیز بعد از پیوند قرنیه بهتراز نتایج عمل لیزیک می باشد.
پیوند قرنیه نیز مانند همه اعمال جراحی می تواند عوارض ریز و درشتی را به همراه داشته باشد. ازمهمترین عوارض عمل جراحی پیوند قرنیه می توان از عفونت؛ پس زدن پیوند؛ نگرفتن پیوند؛ آستیگماتیسم های بالا؛ و نیاز به اعمال جراحی تکمیلی؛ نام برد.